بدن شما دارای یك ساعت درونی است كه فعالیت‌ها و رفتارهای روزانه را برنامه‌ریزی می‌كند. البته این ساعت درونی هم مانند ساعت‌های دیگر می‌تواند دستخوش تغییر شود و جلو یا عقب بیفتد. اختلال در ساعت درونی بدن باعث بروز بیماری‌های مختلف و اختلالات خواب و خستگی روزانه می‌شود. به طور كلی، عواملی همچون میزان روشنایی نقش مهمی در تنظیم ساعت درونی بدن دارد، به همین دلیل هم دانستن نكات بیشتری در مورد عوامل موثر بر ساعت بدن به ما كمك می‌كند تا عوامل محیطی را به گونه‌ای تنظیم كنیم تا ساعت درونی خود را دچار اختلال نكنیم و كیفیت زندگی مطلوبی داشته باشیم.

گیرنده‌های ویژه نور در چشم

هر فردی در بدن خود یك ساعت داخلی دارد. این ساعت داخلی تمایل زیادی به تند یا كند كار كردن دارد، بنابراین اگر سرنخ‌هایی كه زمان را به ما نشان می‌دهند از دست بدهیم به سرعت هماهنگی خود با چرخه شبانه‌روز را از دست خواهیم داد.  در گذشته تصور می‌شد فعالیت‌های روزانه ساعت‌های درونی را تنظیم نگه می‌دارد، اما مطالعات مختلفی كه در دهه 80 میلادی انجام شد نشان داد این نور است كه نقش كلیدی را در تنظیم ساعت درونی بدن به عهده دارد.

 این یافته‌ها كمك كردند تا بتوانیم علت اختلالات خواب متناوب را در نابینایان دریابیم. در واقع از آنجا كه نابینایان نمی‌توانند نور را تشخیص دهند، ساعت داخلی آنها نمی‌تواند خود را با چرخه شبانه‌روز هماهنگ كند. البته زیسلر (از دانشگاه پزشكی هاروارد)‌ معتقد بود ساعت داخلی برخی نابینایان درست كار می‌كند و برای اثبات این اعتقاد هم تاكید كرد كه ساعت درونی نابینایان نیز به كمك نور تنظیم می‌شود و چشم آنها نیز به گونه‌ای آن را تشخیص می‌دهد در حالی كه این افراد هیچ شناخت آگاهانه‌ای از نور ندارند. با این حساب به نظر می‌رسد چشم‌های ما بجز گیرنده‌های بینایی، گیرنده‌های دیگری دارد كه روشنایی را تشخیص می‌دهند و این گیرنده‌ها تا مدت‌ها از چشم محققان پنهان بوده‌اند. هم‌اكنون ما می‌دانیم كه سلول‌های تخصص یافته برای شناسایی روشنایی در شبكیه وجود دارند كه پیام آنها به جای قشر بینایی مغز به منطقه تنظیم ساعت درونی بدن می‌رود. در برخی افراد نابینا، این سیستم سالم است و به آنها اجازه می‌دهد تا ساعت درونی منظمی داشته باشند.

این كشفیات تاثیر زیادی بر دانسته‌های قبلی ما گذاشته‌اند.هم‌اكنون مشخص شده است حتی نور كم هم می‌تواند ساعت درونی بدن را دستخوش تغییر كند، یعنی روشن بودن لامپ‌ها تا دیروقت یا حتی نگاه كردن به صفحه نمایشگر رایانه می‌تواند تنظیم‌های داخلی را به هم بریزد. علاوه بر آن به نظر می‌رسد نور آبی بیشترین توانایی را برای تغییر ساعت درونی بدن دارد.

اثرات بالقوه اختلال در ساعت درونی چیزی فراتر از احساس خستگی و ناخوشی است. شواهد مختلف نشان می‌دهد اختلال مداوم در ساعت درونی بدن با بیماری‌های مهمی همچون سرطان، بیماری‌های قلبی و دیابت همراه است و این مساله می‌تواند حتی روی مدارهای عصبی مغز اثر بگذارد.

البته خبرهای خوش هم در این زمینه كم نیست. به عنوان مثال از مدت‌ها قبل شناخته شده است كه نور درخشان در طول روز اثرات افسردگی ناشی از تاریكی طولانی‌ مدت زمستانی را در افراد مبتلا به اختلال خلق فصلی كاهش می‌دهد. علاوه بر آن تحقیقات جدید فواید دیگری را هم پیدا كرده‌اند. به عنوان مثال، سالمندانی كه در خانه در معرض نور درخشان (معادل نور محیط آزاد در یك روز ابری) برای مدت یك ساعت در صبح قرار داشتند كمتر علائم افسردگی را نشان دادند.

قسمتی از علت این است كه ساعت درونی ما سطح هورمونی به نام ملاتونین را تنظیم می‌كند. وقتی هوا تاریك می‌شود، سطح ملاتونین در بدن ما افزایش می‌یابد و باعث احساس خواب‌آلودگی می‌شود، در حالی كه نور روشن تولید ملاتونین را متوقف می‌كند و ما را هوشیار نگه می‌دارد. بنابراین نور در شب دو اثر جداگانه دارد. یكی راه‌اندازی مجدد ساعت داخلی بدن و دیگری مهار تولید ملاتونین. ریچارد استیونس از دانشگاه كانكتیكات اولین شخصی بود كه به این نكته كه مهار ملاتونین می‌تواند روی سلامت انسان تاثیر بگذارد، مشكوك شد.

 در طول دهه 80 میلادی او روی علت سرطان سینه كه در كشورهای توسعه یافته شایع‌تر است كار می‌كرد و با نتایجی برخورد كرد كه نشان می‌داد نور زیاد می‌تواند روی تكامل بافت سینه‌ها تاثیر بگذارد و ترشح ملاتونین را مهار كند و سطح پایین ملاتونین ممكن است باعث افزایش میزان استروژن شود كه روی سرطان سینه موثر است. پس از مدتی استیونس دریافت مواجهه با نور مصنوعی موجب تغییر عمیقی در محیط زندگی می‌شود كه می‌تواند با روش‌های مختلفی روی سلامت ما موثر باشد. این عقیده به عنوان نظریه نور در شب شناخته شده و شواهد مختلفی آن را مورد تایید قرار داده‌اند.

یك آزمایش جالب

مطالعات مختلفی نشان داده‌اند كه رابطه‌ای بین نور شب و سرطان بخصوص سرطان سینه وجود دارد. در یكی از این مطالعات، محققان سلول‌های سرطان سینه را وارد بدن موش‌های ماده كردند و آن را با خون خانم‌های سالم تغذیه كردند. این خون هنگام روشنایی روز یا در شب پس از گذشت 2 ساعت تاریكی مطلق یا 90 دقیقه پس از حضور زیر نور فلوئورسنت جمع‌آوری شده بود. خون غنی از ملاتونین ـ كه از خانم‌هایی كه در تاریكی مطلق قرار داشتند گرفته شده بود ـ بشدت باعث كندی رشد تومور شد. در نقطه مقابل، تومورهایی كه با خون كم ملاتونین ـ خانم‌هایی كه در معرض نور قرار داشتند تغذیه شده بودند ـ سریع‌تر رشد كردند. بنابراین به نظر می‌رسد با تغییر میزان نور و سطح ملاتونین می‌توان رشد تومور را تحت تاثیر قرار داد.

در آزمایش‌های بعدی معلوم شد تومور در موش‌هایی كه برنامه‌هایی مشابه شغل‌های شیفتی و خسته‌كننده را دنبال می‌كردند نیز تندتر رشد می‌كند. شواهدی كه شغل‌های شیفتی را در سرطان سینه موثر می‌دانند آنقدر گسترده‌اند كه در سال 2007 میلادی سازمان بهداشت جهانی این نوع مشاغل را در گروه عوامل محتمل موثر بر سرطان سینه دسته‌بندی كرد. به طور كلی باید گفت اگر ملاتونین كلید اصلی باشد این احتمال وجود دارد كه هر آنچه باعث مهار ملاتونین می‌شود می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. برخی از یافته‌ها نشان می‌دهند خانم‌هایی كه كاملا نابینا هستند ـ یعنی هیچ گیرنده نوری فعالی در چشم‌هایشان ندارند ‌ـ نسبت به خانم‌های بینا 50 درصد كمتر در خطر سرطان سینه قرار دارند. چرا كه سطح ملاتونین در خانم‌هایی كه كاملا نابینا هستند دچار آشفتگی نمی‌شود كه همین موضوع می‌تواند دلیل كمتر بودن خطر ابتلا به سرطان در آنها باشد.

بجز سرطان، اختلال در ساعت درونی بدن و مهار ملاتونین با چاقی، دیابت و بیماری‌های قلبی ـ عروقی نیز مرتبط است. مطالعات نشان می‌دهد در مقابل كسانی كه در روز كار می‌كنند، كاركنان شیفت شب بیشتر به سكته قلبی و مغزی دچار می‌شوند و این اختلاف با افزایش سال‌های كاری بیشتر می‌شود.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: